دین پیامبر صلی الله علیه و آله قبل از بعثت چه بوده است؟

 دین پیامبر صلی الله علیه و آله قبل از بعثت چه بوده است؟ 

 برخی تصور می‌کنند که پیامبر اسلام تا قبل از بعثت از نبوت خویش بی خبر بود و همزمان با دیدن فرشته وحی و از طریق ایشان به نبوتشان پی بردند! 
این تفکر اشتباه ریشه در برخی اسرائیلیات و گزارش‌های اهل سنت دارد که متأسفانه اعتقاد برخی را نسبت به جایگاه شریف‌ترین مخلوق عالم خدشه‌دار کرده است. 

اما واقعیت این است که گروهی از اندیشمندان محقق معتقدند پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) از ابتدای امر بر اساس شریعت خودش عمل می‌کرد و تا هنگام بعثت، صرفا مأمور به ابلاغ نبود اما خود مأمور بود آنچه بدو رسیده عمل کند. شیخ طوسی و علامه مجلسی (رحمة الله علیهما) نمونه‌هایی از عالمان امامیه‌اند که از این تفکر دفاع کرده‌اند.

 شیخ طوسی (رحمة الله علیه) در این‌ باره می‌نویسد:
فصل: فی أنّه علیه السّلام هل کان متعبّدا بشریعة ...
ترجمه: فصلی درباره اینکه آیا پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) متعبد به شریعت انبیاء پیشین بود یا نه؟ (مطلب درست) نزد ما آن است که آن حضرت قبل از نبوت و بعد از آن، به هیچ یک از شریعت‌های انبیاء پیشین (علیهم السلام) متعبد نبود و هر آنچه بدان تعبد داشت، شریعت خودش بود.
 الطوسی، العدة فی أصول الفقه،  ج2 ص 590

 سخن علامه مجلسی (رحمه الله) این است:
فاعلم أن الذی ظهر لی من الأخبار المعتبرة...
ترجمه: بدان، از روایات گوناگون چنین برایم ثابت شده که پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) پیش از بعثت، از همان زمان که خداوند متعال در ابتدای سنین، عقل او را کامل گرداند، نبوت داشت ... سپس بعد از چهل سال به مقام رسالت نائل شد و قرآن بر او نازل گشت و مأمور به تبلیغ گشت و پیش از آن انواع عبادات را انجام می‌داد (این عبادات) یا همان بودند که آن حضرت بعد از رسالت به مردم رساند، این وجه اظهر است. یا به نحو دیگر.
 بحار الأنوار، ج18 ص278

این عده پژوهشگر برای اثبات مدعایشان دلایل گوناگونی آوردند، از جمله آنکه می‌گویند رسول خدا (صلی الله علیه وآله) نسبت به دیگر انبیاء (علیهم السلام) برتری دارد، به همین جهت، نمی‌تواند در برهه‌ای از زندگی تابع شریعت یکی از آنها بوده باشد، پس باید همیشه تابع شریعت خودش بوده باشد و این مقتضی نبوت آن حضرت پیش از رسالت است.

 شیخ طوسی(رحمه الله):
ثبت بالإجماع من أنّه علیه السّلام أفضل من سائر الأنبیاء...
ترجمه: اجماع بر آن است که پیامبر (صلی الله علیه وآله) از دیگر انبیاء (علیهم السلام) برتر است و جایز نیست به فردی که از رتبه بالاتر برخوردار است دستور داده شود تا از پایین‌تر از خود تبعیت کند.
 الطوسی، العدة فی أصول الفقه،  ج2 ص591

آنها به روایت شیخ کلینی استناد می‌کنند که در این روایت، امام (علیه السلام) با استناد به آیه"إِنِّی عَبْدُ اللَّهِ آَتَانِیَ الْکِتَابَ وَجَعَلَنِی نَبِیًّا" (30/مریم) بر نبوت حضرت عیسی (علیه السلام) در دوران کودکی استدلال می‌کند. حال که چنین است، پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) هم به طور حتم در ایام طفولیت مقام نبوت را حائز بود زیرا (علاوه بر آنکه آن حضرت بر همه پیامبران از جمله عیسی (علیه السلام) برتری دارد) مطابق روایات فراوان، هر آنچه را که خداوند به انبیاء پیشین (علیهم السلام) عنایت کرد، به پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) هم عطا نمود.

 علامه مجلسی (رحمه الله) پس از بیان روایت فوق می‌گوید:
وقد ورد فی أخبار کثیرة أن الله لم یعط نبیا فضیلة ولا کرامة...
ترجمه: در روایات فراوان آمده است خداوند متعال هیچ فضیلت و کرامتی را به انبیاء گذشته (علیهم السلام) نداد مگر آنکه همان را به پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) هم داده است، حال چگونه جایز است که عیسی (علیه السلام) در کودکی مقام نبوت را دارا باشد و پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) تا سنین چهل سالگی این مقام را نداشته باشد؟
 بحار الأنوار، ج18 ص278

 

 سوال:
 مطابق اعتقادی که پیامبر صلی الله علیه وآله را قبل از بعثت هم نبی دانسته و ایشان را قبل از بعثت هم عامل به شریعت خود می‌داند و نه شریعت دیگر انبیاء، باید پذیرفت پیش از بعثت هم بر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) وحی می‌شده است. زیرا عمل نمودن به شریعتی نو (اسلام) مستلزم دریافت وحی از سوی خداوند متعال است، این در حالی است که بر پایه گزارشات موجود، نخستین وحی بر رسول خدا (صلی الله علیه وآله) آیات ابتدایی سوره علق بود که به داستان بعثت آن حضرت اشاره دارد. بنابر این، قول به نزول وحی تا پیش از واقعه بعثت با مشکل مواجه است.

 پاسخ:
منظور از وحی بعد از بعثت، وحی رِسالی و ابلاغی است و این منافاتی ندارد که پیش از بعثت هم بر آن حضرت وحی (غیر رسالی) شده باشد، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) پیش از بعثت، آموزه‌های وحیانی را از عالم بالا دریافت می‌کرد و خود مأمور به انجام آن بود تا هنگامه بعثت (27 رجب) و با نزول آیات نخستین سوره علق، رسماً به رسالت بر انگیخته شد.

 عبارت علامه مجلسی (رحمه الله):
أنه (صلى الله علیه وآله)کان قبل بعثته نبیا...
ترجمه: پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) پیش از بعثت، مقام نبوت را دارا بود ... سپس بعد از چهل سال به مقام رسالت نائل شد و قرآن بر او نازل و مأمور به تبلیغ گشت.
 بحار الأنوار، جلد 18، صفحه 278